Blog
Shockwavetherapie als behandeling voor spasticiteit bij kinderen
De eerste inzichten uit een pilotstudie naar effectiviteit
Shockwavetherapie verovert steeds meer terrein binnen de fysiotherapie. Het is een bewezen effectieve behandelmethode bij chronische pijn en peesontstekingen, maar het wordt ook steeds meer ingezet bij andere ziektebeelden, zoals spasticiteit. De literatuur richt zich tot nu toe vooral op shockwave bij volwassen met spasticiteit, maar hoe zit het met kinderen?
Om deze vraag te beantwoorden, voeren Gymna en Sint-Gerardus in België (een expertisecentrum dat kinderen en jongeren met (neuro)motorische beperkingen gespecialiseerde zorg, therapie en onderwijs biedt op één campus) een pilotstudie uit naar het effect van radiale shockwavetherapie bij kinderen met spasticiteit. Fysiotherapeute Tamara deelt haar motivatie en eerste ervaringen met deze veelbelovende behandelmethode.
Wat is spasticiteit?
Bij spasticiteit trekken de spieren van met name de ledematen wisselend of permanent samen. Daardoor neemt de spierspanning in het betrokken lidmaat toe en neemt de mobiliteit af. Het kan ontstaan bij een beschadiging van hersenen of het ruggenmerg, zoals bij een CVA, cerebrale parese en MS. Spasticiteit kan pijnlijk zijn, maar het kan ook de beweging beperken en daardoor het ADL bemoeilijken.
Er zijn meerdere behandelopties voor spasticiteit[1], zoals oraal toegediende medicatie, fysiotherapie, botulinumtoxine, intrathecale baclofen-pomp, selectieve dorsale rhizotomie en shockwavetherapie. In dit artikel focussen we enkel op shockwavetherapie.
Shockwave bij spasticiteit
Extracorporale shockwavetherapie (ESWT) is een niet-invasieve behandelmethode waarbij korte, intense geluidsgolven de lichaamseigen herstelprocessen activeren. Het is een veelbelovende behandeltechniek bij spasticiteit, omdat het de link tussen actine en myosine verbreekt, waardoor stijfheid in het bindweefsel afneemt.[2]
Voordelen van ESWT:
- Vermindert effectief spasticiteit
- Veilig
- Pijnloos
- Niet-invasief
- Geen bijwerkingen
- Kostenbesparend
- Makkelijk te integreren in de fysiotherapiebehandeling
Shockwave bij spasticiteit bij kinderen in de literatuur
Kudva et al. (2021)[1] vergelijken in hun systematic review over behandelingen van kinderen met spasticiteit de invasievere baclofen-pomp, selectieve dorsale rhizotomie en shockwave. Alle methodes geven een significante progressie, maar het niet-invasieve ESWT heeft in tegenstelling tot de andere twee methodes ook nog praktische en financiële voordelen.
Otero-Luis et al. (2024)[2] onderzoeken in hun systematic review de effectiviteit van ESWT op het verminderen van spasticiteit in de bovenste extremiteiten bij kinderen met cerebrale parese. Ze ontdekten dat shockwavetherapie het effectiefst is net na toepassing en dat het verkregen effect tot 3 maanden kan aanhouden.
Hoewel bestaande onderzoeken dus veelbelovende resultaten laten zien, is er meer onderzoek met grotere onderzoeksgroepen[1,2] nodig om de effectiviteit, optimale frequentie en toepassingslocaties van shockwavetherapie beter te onderbouwen.
In de lopende pilotstudie van Gymna en Sint-Gerardus wordt hier verder onderzoek naar gedaan. Fysiotherapeute Tamara, één van de uitvoerende therapeuten, ziet dagelijks de beperkingen van invasieve technieken en de bijwerkingen van medicamenteuze behandelingen. Daarom zoekt ze graag actief mee naar innovatieve behandelingen om de kinderen vooruit te helpen én om hen te ontlasten van zware ingrepen.
Op zoek naar de juiste behandeling
Aan de studie ging een grondige voorbereidingstijd van twee jaar vooraf, waarbij meerdere partijen betrokken waren. Meer dan 20 kinderen tussen de 6 en 18 jaar werden geselecteerd om mee te doen aan de studie. In oktober 2024 startte Tamara met de eerste van twee interventieperiodes. Gedurende vier weken behandelden zij en haar collega wekelijks de helft van de deelnemers met radiale shockwavetherapie, in totaal vier keer. Drie maanden later volgde een follow-up. Tijdens de tweede interventieperiode in februari 2025 werd de andere helft van de deelnemers behandeld. De officiële resultaten volgen na de zomer.
Over Tamara
Tamara is in 2002 afgestudeerd als fysiotherapeut en werkt sinds haar afstuderen bij Sint-Gerardus, een multifunctioneel centrum voor kinderen en jongeren van 0 tot 21 jaar met een neuromotorische beperking. Ze houdt zich vooral bezig met postoperatieve fysiotherapie, bijvoorbeeld na botox of na een operatieve behandeling.
Tamara's motivatie
Tamara is maximaal gemotiveerd om aan deze studie mee te werken: “Er is steeds meer vraag naar evidence based-therapievormen. Innovatie en samenwerking spelen daar een grote rol in en daar draag ik graag mijn steentje aan bij. Maar nog mooier is dat ik zelf actief betrokken ben bij deze studie. Bij de studies van de universiteiten van Leuven of Hasselt zijn meestal geen fysiotherapeuten van Sint-Gerardus betrokken. Omdat ik nu zelf van bij de opzet al heb kunnen meedenken en beslissen, zit ik ook helemaal anders in de uitvoering van de studie.”
De uitdagingen van het onderzoek
Ondanks de lange en uitgebreide voorbereiding liepen de behandelend therapeuten tegen verschillende uitdagingen aan. Tamara: “Het bleek lastig om één protocol te handhaven, vanwege de grote interindividuele verschillen. Ieder kind is namelijk anders, zowel fysiek als mentaal.”
De mentale capaciteit van sommige kinderen vormde overigens een uitdaging op zich: “Shockwavetherapie gaat gepaard met harde geluiden. Hoe maak je de jongste kinderen of kinderen met een mentale beperking bij de eerste behandeling duidelijk dat dit geluid niets zegt over mogelijke pijn van de behandeling? Die uitleg en langzame opstart kost extra tijd en energie.”
Ten slotte was er nog de tijdsbesteding die te beperkt was ingeschat. Tamara: “Normaal duurt een behandeling met shockwave maximaal een kwartier, maar voor de studie voeren we voor en na de behandeling metingen uit. En met het oog op standaardisatie verwijderen we ook de spalken, dat maakt ook dat de behandeling langer duurt.”
Gelukkig zijn de uitdagingen overwonnen en zijn de kinderen erg enthousiast. Ze zijn blij dat ze dit traject mogen doorlopen met vertrouwde therapeuten. Tamara: “Sommige kinderen beschrijven zelfs dat de behandeling als een massage voelt. Hoe mooi is dat?”
Begeleiding tijdens de behandeling met pGTS
Het onderzoek werd uitgevoerd met de Gymna ShockMaster, uitgerust met het unieke patient Guided Therapy System (pGTS). Het pGTS heeft een gebruikersvriendelijke interface en bevat evidence based-behandelprotocollen. In de aanloopfase van het onderzoek gebruikte Tamara het systeem om haar vaardigheid met het shockwaveapparaat te ontwikkelen. Dat deed ze door collega’s met klachten, zoals achillespeesklachten, te behandelen.
Tamara: “Het pGTS maakt de opstart makkelijker, je weet namelijk naar welke waarden je toe moet werken. Naargelang je patiënt zijn de instellingen ook makkelijk aan te passen. Bij sommigen kun je rechtstreeks met de voorgestelde waarden beginnen, bij anderen moet de intensiteit aanvankelijk wat lager ingesteld worden. Het feit dat er met afbeeldingen aangegeven wordt op welke plaatsen met welke kop behandeld moet worden, maakt het nog eenvoudiger. Voor de studie is er een speciaal programma gemaakt om de gegevens per deelnemer anoniem te kunnen uitlezen.”
Tamara’s ervaringen en tussentijdse inzichten studie
Aangezien de studie nog loopt, zijn er nog geen uitspraken te doen over de significante verbeteringen en dus het effect van shockwave op spasticiteit bij kinderen. Wel deelt Tamara hier al graag de eerste ervaringen van zichzelf, van een deelnemer aan de studie en van een externe fysiotherapeut.
Meetinstrumenten
Tamara: “We gebruiken drie meetinstrumenten om de behandeling te evalueren. De Modified Ashworth Scale (MAS), de Range Of Motion (ROM) en de Patiënt Specifieke Functionele Schaal (PSFS).
Met de MAS objectiveren we de mate van spasticiteit. In deze waardes verwacht ik weinig progressie, daar de meeste kinderen al een 1 of 1+ scoren op de baseline.
Wat betreft ROM verwacht ik wel een verbetering in de behandelde regio’s, aangezien ik bij de voor- en nametingen al duidelijke verschillen zie. De vraag is natuurlijk in welke mate dit standhoudt over langere tijd. Ik heb daar zelf geen zicht op, omdat de officiële metingen door andere therapeuten gedaan worden.
Functioneel gezien maakt de behandeling voor zeker één deelnemer nu al een groot verschil. Een 16-jarig meisje kon voor start van de studie vaak niet slapen door krampen. Na de behandelingen sliep ze veel beter en werd ze amper nog wakker.”
Een mooi onverwachts telefoontje
En Tamara deelt nog een mooie ervaring met ons: “Veel kinderen worden buiten Sint-Gerardus door een andere fysiotherapeut behandeld. Deze fysiotherapeuten weten niet wanneer hun patiënt op Sint-Gerardus behandeld wordt en welke spiergroepen worden aangepakt. Eén van deze externe fysiotherapeuten belde op het einde van de eerste interventie op. Hij gaf aan dat hij niet wist of zijn patiënt al behandeld was, maar dat hij wel een spanningsafname bemerkte in bepaalde ledematen. Zijn patiënt was inderdaad behandeld in de eerste interventieperiode, en de ledematen die hij noemde, zijn de ledematen die door ons behandeld zijn. Een prachtig telefoontje om te mogen ontvangen.”
Officiële resultaten van het onderzoek
Hoewel de officiële resultaten pas na de zomervakantie komen, ziet het er veelbelovend uit. De niet-invasieve shockwavetherapie lijkt eenvoudig in de behandeling te integreren, kent geen ernstige bijwerkingen en biedt een mooi alternatief voor het frequent ingezette en invasieve botox dat zelfs schadelijk kan zijn bij overmatig gebruik.1 Een mogelijke gamechanger dus. We publiceren de resultaten te zijner tijd op onze website, dus stay tuned.
Ontdek shockwavetherapie van Gymna
Shockwavetherapie kan al bij veel ziektebeelden ingezet worden en het zou zomaar kunnen dat er binnenkort nog een ziektebeeld aan het rijtje mag worden toegevoegd. Spreekt de veelzijdigheid van shockwavetherapie jou ook aan? Neem dan eens deel aan een van de gratis workshops shockwavetherapie bij Gymna Nederland en ontdek meer over de voordelen van Gymna’s evidence based ShockMaster.
[1] Kudva, A., Abraham, M. E., Gold, J., Patel, N. A., Gendreau, J. L., Herschman, Y., & Mammis, A. (2021). Intrathecal baclofen, selective dorsal rhizotomy, and extracorporeal shockwave therapy for the treatment of spasticity in cerebral palsy: a systematic review. Neurosurgical review, 44(6), 3209–3228. https://doi.org/10.1007/s10143-021-01550-0
[2] Otero-Luis, I., Cavero-Redondo, I., Álvarez-Bueno, C., Martinez-Rodrigo, A., Pascual-Morena, C., Moreno-Herráiz, N., & Saz-Lara, A. (2024). Effectiveness of Extracorporeal Shock Wave Therapy in Treatment of Spasticity of Different Aetiologies: A Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of clinical medicine, 13(5), 1323. https://doi.org/10.3390/jcm13051323